Ալբեր Քամյուի «Օտարը»

Ոչ մեկի հետ չես շփոթի. անասելի ձանձրալի տեքստը անտանելի մի կերպարի միջոցով դանդաղ առաջ է գնում։ Բայց վերջում բացահայտում ես կերպարի ներքին էներգիան, նրա՝ համոզմունքի ու բնավորության տեր լինելը ու  հասկանում ես, որ ուրիշ տեքստի դեպքում նույն ազդեցությունը չէր լինի։

Օտարը հասարակության համար է օտար, որովհետև չի խաղում նրա կանոններով, հավատարիմ է իրեն, չի կեղծում։ Պատրաստ է օրենքի առաջ պատասխան տալու իր հանցանքի համար, բայց  չի կարող չզարմանալ, որ իրեն դատում են նրա համար, որ չի համապատասխանում ուրիշների պատկերացումներին։ Կյանքը չարժե նրան, որ կառչես իրենից, մտածում է մահվան դատապարտված հերոսը, երբ էլ մեռնես (չէ՞ որ, միևնույն է, մեռնելու ես), ուրիշ մարդիկ շարունակելու են ապրել։ Բայց անարդար է, երբ մահապատժից (ոչ թե մեռնելուց) փրկվելու որևէ հույսից զրկված է լինում մարդ։

“Разумеется, надежды особого порядка: надежды на то, что тебя схватят и прикончат на углу улицы или всадят тебе на бегу пулю в затылок. Но во зрелом размышлении такая роскошь была для меня совершенно недоступна – механизм казни не выпустит меня”.

Կյանքը նախընտրելի է ամառային բույրերի,  սիրելի թաղամասի, երկնքում մայրամուտի գույների, Մարիի ծիծաղի ու զգեստի համար։ Բայց կյանքն ականխատեսելի է.

“Итак, знакомые пути, пролегающие в летних небесах, могли с одинаковым успехом вести и к тюремным кошмарам и к невинным снам”.

Իր մահապատժի հետ միանգամայն հաշտ (չի էլ քննարկում՝ որքանով է դրան արժանի) հերոսն այնուամենայնիվ դիմել է՝ ներման խնդրանքով, բայց ներման հնարավորության մասին իրեն թույլ է տալիս մտածել միայն մահվան հետ հաշտվելուց հետո։

Այո, կուզեր, եթե հնարավոր է, մի քսան տարի էլ ապրել, բայց ոչ մի պայմանով համաձայն չէ, որ իրեն թելադրեն, թե ինչպես ապրի, ինչին հավատա, երբ լաց լինի…Մարդը գիտակցում է, որ ինքն ու իր նմանները պիտի ընտրվեին մեն միակ ճակատագրի կողմից և հարկ չունեն մտահոգվելու ո՛չ մերձավորի մահվան, ո՛չ կյաքի այսպիսին կամ այնպիսին լինելու, ո՛չ էլ անգամ Աստծո ողորմության մասին։

Մերսոն լրիվ ազատ մարդ է։ Ոչ մի պայմանականություն նրան չի փոխել։ Եվ մահվան եզրին նա զգում և գնահատում է իր ազատագրությունը՝ ամեն ինչ նորից վերապրելու պատրաստականությամբ։

“На пороге смерти мама, вероятно, испытывала чувство освобождения и готовности все пережить заново. Никто, никто не имел права плакать над ней. И как она, я тоже чувствую готовность все пережить заново. Как будто недавнее мое бурное негодование очистило меня от всякой злобы, изгнало надежду и, взирая на это ночное небо, усеянное знаками и звездами, я в первый раз открыл свою душу ласковому равнодушию мира”.

Մերսոն նաև գնահատում է անտարբեր, նույնիսկ թշնամական լինելու ուրիշների իրավունքը։ Օտարն իրեն այդքան մենակ չէր զգա, եթե այդ իրավունքն օգտագործեին բոլորը.

“Я постиг, как он (мир-Հ.Ղ.) подобен мне, братски подобен, понял, что я был счастлив и все еще могу назвать себя счастливым. Для полного завершения моей судьбы, для того, чтобы я почувствовал себя менее одиноким, мне остается пожелать только одного: пусть в день моей казни соберется много зрителей и пусть они встретят меня криками ненависти”.

Այս վիպակն ազատության մասին է, այն ազատության, որ ամեն քայլափոխի ճակատագրական լինելու չափ բռնադատված է հասարակական կարծիքի կողմից։

 

օտարը (հատվածներ)